KONSEP MASALIH MURSALAH DAN KEDUDUKANNYA SEBAGAI SUMBER  HUKUM

Nama :

Nurul Shifa Mohd Nawi.

PENGERTIAN MASLAHAH DAN MAFSADAH

Maslahah:

1- Sesuatu yang padanya kebaikan yang kuat.

2- Sifat bagi perbuatan yang menghasilkan kebaikan, iaitu manfaat daripadanya, sentiasa  atau kebiasaan bermanfaat, untuk ramai atau untuk individu.

Mafsadah:

1-Apa yang berlawanan dengan maslahah, iaitu sifat bagi perbuatan yang menghasilkan kebinasaan, iaitu kemudaratan, sentiasa atau kebiasaan, untuk ramai atau untuk individu.

PENGERTIAN MASALIH MURSALAH

Menurut ilmu BAHASA:

Ibn Manzur menjelaskan bahawa perkataan maslahah bererti kebaikan, di mana ia merupakan kata tunggal kepada al-masalih 

 (والمصلحة الصلاح، والمصلحة واحدة المصالح)

. Perkataan maslahah mempunyai persamaan dengan perkataan manfa’ah sama ada dari segi wazan mahupun dari segi pengertian, di mana ia merupakan kata terbitan yang bererti kebaikan(al-salah) iaitu sama dengan perkataan manfa’ah yang bererti kemanfaatan.

Menurut ISTILAH pula:

al-Maslahah: ialah mendatangkan kemanfaatan dan menolak kemudharatan iaitu keburukan.

Jenis-jenis maslahah:

1-al-Masalih al-Mu’tabarah.

2-al-Masalih al-Mulghah.

3-al-Masalih al-Mursalah.

MASALIH MU’TABARAH

PENGERTIAN: Maslahah yang secara tegas diakui syariat dan telah ditetapkan ketentuan-ketentuan hukum untuk merealisasikannya seperti untuk menjaga agama, jiwa, akal, keturunan/maruah dan harta.

Contohnya: jihad untuk menjaga agama, qisas untuk menjaga jiwa, hudud tentang minum arak untuk menjaga akal, hudud tentang zina dan qazaf untuk menjaga keturunan dan hudud tentang mencuri untuk menjaga harta.

MASALIH MULGHAH

PENGERTIAN: sesuatu yang dianggap maslahah oleh akal fikiran tetapi dianggap palsu kerana kenyataannya bertentangan dengan ketentuan syariat.

Contohnya: anggapan bahawa menyamakan pembahagian warisan antara anak laki-laki dan anak wanita adalah maslahah akan tetapi kesimpulan seperti itu bertentangan dengan ketentuan syariat. Ayat 11 surah an-Nisa’  menegaskan bahawa pembahagian anak lelaki dua kali pembahagian anak perempuan, firman Allah: (Allah mensyariatkan kepadamu tentang (pembahagian harta pusaka) anak-anakmu, iaitu bahagian seorang anak lelaki sama dengan bahagian dua orang anak perempuan)(an-Nisa’,11).

HUJAH ULAMA’ YANG MENOLAK MASALIH MURSALAH SEBAGAI DALIL HUKUM DAN PERBINCANGANNYA.

a)Sesungguhnya Pemilik syariat Yang Maha Bijaksana, mensyariatkan kepada hambaNya apa yang memberi maslahah bagi mereka, maka Dia tidak lalai tentang maslahah dan tidak meninggalkan maslahah untuk hambaNya tanpa mensyariatkannya.

Hakikatnya hujah ini kuat pada zahirnya, tetapi lemah ketika ia tidak bercampur dengan yang lain, maka syariat itu benar, kadang-kadang maslahah bagi hamba itu ada dan disyariatkan daripada hukum apa yang menyampaikan kepada maslahah itu tetapi tidak didatangkan nas pada semua bahagian maslahah sehingga hari kiamat dan didatangkan nas pada sebahagiannya kerana sebahagian maslahah itu berubah dan bertukar dan asalnya adalah teguh tidak berubah.

b)Masalih mursalah adalah di antara masalih mu’tabarah dan di antara masalih mulghah, maka tidaklah penambahannya dengan masalih mu’tabarah lebih utama daripada penambahannya dengan masalih mulghah.

Hujah ini juga adalah lemah kerana asalnya ialah menjaga maslahah, dan pembatalan maslahah ialah pengecualian. Maka penambahan maslahah yang didiamkan daripadanya, yang zahir kebaikannya, adalah dengan maslahah mu’tabarah lebih utama daripada penambahan dengan maslahah mulghah.

c)Pengambilan maslahah menjadikan orang-orang jahil berani ke atas pensyariatan hukum-hukum, maka terjadilah percampuran dalam hukum-hukum syariat dan membuka pintu bagi mereka yang mengikuti hawa nafsu (pemerintah-pemerintah, qadi-qadi dan seumpamanya yang mempunyai kuasa) untuk mengikuti apa yang mereka kehendaki, membina hukum-hukum atas hawa nafsu mereka selepas memakaikannya dengan pakaian maslahah.

HUJAH ULAMA’ YANG MENERIMA MASALIH MURSALAH SEBAGAI DALIL HUKUM

1)Sesungguhnya syariat tidak diletakkan kecuali untuk menguatkan maslahah hamba, nas-nas syariat dan hukum-hukumnya yang berbagai-bagai menunjukkan perkara itu, maka pengambilan masalih mursalah adalah menyepakati syariat dan asasnya serta tujuannya.

As-Syatibi berkata: (Syariat itu semuanya maslahah: sama ada menolak keburukan atau mendatangkan kebaikan).

2)Sesungguhnya maslahah manusia dan jalan-jalan mereka untuk sampai kepada maslahah ini berubah dengan perbezaan keadaan, situasi dan zaman dan tidak mungkin batasannya mendahului, dan tidak lazim bagi batasan ini selagi mana Pemilik syariat menunjukkan penjagaan maslahah, maka apabila kita tidak mengambil kira daripadanya kecuali apa yang didatangkan dalil yang khas untuk mengambilnya terjadilah kesempitan kita itu luas, berlalulah ke atas ciptaan itu maslahah yang banyak, dan ini tidak menyepakati keumuman syariat dan berkekalannya maka jadilah ia tidak sahih.

3)Sesungguhnya para mujtahid daripada kalangan sahabat dan mereka yang datang selepas mereka membawa ijtihad mereka untuk menjaga kemaslahatan dan membina hukum-hukum ke atasnya tanpa ada yang ingkar walau seorang pun daripada mereka, iaitu apa yang menunjukkan benarnya usul ini dan benarnya tujuan ini maka terjadilah ijma’.

SYARAT BERAMAL DENGAN MASALIH MURSALAH

PERTAMA: Sepadan/selari, iaitu: hendaklah maslahah sepadan dengan maqasid/objektif Pemilik syariat.

KEDUA: Hendaklah zatnya munasabah yang diterima oleh akal dan sekiranya diyakini mempunyai maslahah dari hukum itu iaitu membawa manfaat.

KETIGA: Hendaklah pengambilannya untuk menjaga darurat atau mengangkat kesempitan, kerana firman Allah Taala: (dan tidaklah dijadikan ke atasmu pada agama itu kesempitan)(al-Hajj,78).

2  lagi syarat lain padanya iaitu: hendaklah maslahah yang disusun atas pensyariatan hukum itu maslahah yang hakiki bukannya samar, dan hendaklah maslahah itu umum bukannya khas, iaitu meletakkan hukum untuk kemaslahatan umum manusia bukannya untuk kemaslahatan individu atau kumpulan tertentu.

PENDAPAT IMAM SYATIBI

Rahimahullah berkata dalam “Al-I’tisam”: “sesungguhnya hasil masalih mursalah kembali kepada penjagaan perkara daruri dan mengangkat kesempitan yang lazim dalam agama dan kembalinya ia kepada penjagaan daruri dari bab( tidak sempurna perkara wajib melainkan dengannya). Maka ia merupakan cara-cara dan bukan maqasid dan kembalinya ia kepada mengangkat kesempitan dengan pengembalian yang meringankan bukan memberatkan”.

Imam Syatibi berkata: “cara-cara” menjelaskan apa yang kita tuju kepadanya, dan katanya: “dan bukan maqasid”, ialah membalas setiap apa yang dikatakan dengan menjadikan  sesuatu maslahah dalil kepada keharusannya. Justeru maqasid ialah keputusan sesuatu perbuatan dan perbuatan itu hukumnya daripada syara’, akan tetapi cara/wasilah kepada perbuatan ialah yang diambil binaan atas masalih mursalah.

PENDAPAT IMAM QARAFI

Adapun apa yang dimaksudkan al-Qarafi bahawa Masalih Mursalah tidak menunjukkan sesuatu yang jauh dengan apa yang dikehendaki as-Syatibi dan beliau tidak bermaksud menjadikan Masalih Mursalah sebagai sumber pensyariatan.

Secara teliti baginya ialah maslahah yang difahami akal bahawa ia menurut dalil umum atau kulliyy, maka termasuk di bawah dalil tersebut tanpa ada dalil khas ke atasnya. 

Saksi/bukti yang diambil kira dengan apa yang dibincangkan oleh al-Qarafi ialah apa yang dibuktikan akal tentang kesahihan fahamannya atau hukumnya memasukkan masalah itu di bawah dalil tersebut.

PENDAPAT IMAM ‘IZUDDIN ABDUL SALAM

Imam Izuddin Abdul Salam menolak pensyariatan dibina atas Masalih Mursalah. Masalih Mursalah di sisinya ialah hukum-hukum syariat. Beliau berkata: Maslahah dunia dan mafsadahnya yang terbesar ialah apa yang diketahui dengan akal.

Kemudian beliau berkata:”Adapun maslahah yang diketahui dan sebab-sebabnya dan mafsadahnya maka tidak diketahui kecuali dengan syara’. Kesimpulan daripada itu bahawa maslahah dan mafsadah tidak diketahui melainkan dengan syara’ kerana maslahah dunia dan mafsadahnya iaitu maslahah mengikut hawa nafsu atau ketetapan akal tidak ada apa-apa jika dinisbahkan kepada maslahah akhirat dan mafsadahnya.

Maka maslahah ialah apa yang disuruh oleh syara’ dan mafsadah ialah apa yang dilarang oleh syara’. Ini adalah matlamat pendapat yang mengatakan tidak dikira maslahah itu sumber atau usl pensyariatan. Ini menjelaskan penggunaan kalimah “maslahah” bukanlah menunjukkan maslahah dengan pandangan atau hawa nafsu atau akal tetapi maslahah itu ialah hukum syar’ie dan apa yang ditunaikan hukum syar’ie. Bahkan apabila membiarkan sesuatu perkara kepada akal maka kadang-kadang ia menetapkan  masalih atau mafsadah bertentangan dengan apa yang ada dalam syara’, dan perlu diambil kira adalah daripada syara’ sahaja.

PENDAPAT IMAM GHAZALI

Imam al-Ghazali dalam kefahamannya tentang maslahah sama seperti mazhab Imam Izuddin Abdul Salam. Beliau tidak berpendapat bahawa maslahah ialah apa yang ditetapkan akal atau manusia, maka beliau berkata:”Adapun maslahah ialah ibarat pada usl pada penarikan manfaat dan penolakan mudharat dan kita tidak maksudkan bahawa penarikan manfaat dan penolakan mudarat ialah objektif/maksud bagi (makhluk) ciptaan dan memperbaikinya dalam menghasilkan objektifnya, tetapi yang kita maksudkan dengan maslahah ialah menjaga maksud syara’ dan maksud syara’ daripada (makhluk) ciptaan ada lima iaitu menjaga agama mereka, jiwa mereka,akal mereka, maruah mereka dan harta mereka.”

Kita mahu maslahah ialah menjaga maksud/matlamat syara’ dan maksud syara’ diketahui dengan al-Quran, Hadith dan Ijma’ maka setiap maslahah yang tidak menunjukkan kepada menjaga maksud yang difahami daripada al-Quran, Hadith dan Ijma’ maka ia masalih yang asing/pelik yang tidak bersesuaian dengan kelakuan syara’ maka ianya batil yang dibuang.

WA ALLAHU A’LAM

-Hasil kerja ini dikritik oleh murabbi. Kata beliau: terjemahan saya dibuat secara tidak menyeluruh. Hasilnya, ayat terjemahan tidak dapat/sukar difahami secara yang sepatutnya. *-*